Η Οδύσσεια πηγή έμπνευσης για τους μουσικούς! Μέρος πρώτο.

Calypso, Suzanne Vega

Το τραγούδι αναφέρεται στη θαλάσσια νύμφη Καλυψώ που έσωσε από πνιγμό τον Οδυσσέα , τον ερωτεύτηκε και τον κράτησε στο νησί της για 7 χρόνια. Ο Δίας έστειλε με τον Ερμή μήνυμα στην Καλυψώ να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει. Η σύνθεση της Vega αναφέρεται στη βραδιά πριν από την αναχώρηση του Οδυσσέα από το νησί...

Με το ίδιο θέμα έχει ασχοληθεί και η Ισπανίδα τραγουδίστρια Luz Casal στο τραγούδι Te deje marchar ( Θα σ' αφήσω να φύγεις)

To Calypso του John Denver αναφέρεται στο σκάφος του Jacques Cousteau , το οποίο είχε πάρει το όνομά του από τη θαλάσσια Νύμφη.

Song to the Siren, Tim Buckley

Τραγούδι στη Σειρήνα

Οι Σειρήνες ήταν γυναικείες θεότητες που σχετίζονταν με το νερό, τον έρωτα και το θάνατο. Ακριβέστερα όμως φέρονται ως θαλάσσιοι δαίμονες τηςΕλληνικής Μυθολογίας. Απεικονίζονταν με ανθρώπινο γυναικείο κεφάλι και σώμα αρπακτικού πουλιού.

Στην επικρατέστερη εκδοχή θεωρούνται θυγατέρες του ποτάμιου θεού Αχελώου και της Μούσας Μελπομένης (Απολλόδωρος) ή της Τερψιχόρης(Απολλώνιος ο Ρόδιος) ή της Στερόπης. Κατ΄ άλλη εκδοχή κόρες του θαλάσσιου θεού Φόρκυ και μητέρα τους η Χθων (Γη). Συνήθως είναι αριθμητικά δύο Αγλαόπη (λαμπρή στην όψη) και Θελξιέπεια (γοητευτική στο λόγο)ή τρεις Παρθενόπη, Λευκωσία (Λευκή ουσία) και Λιγεία (Καθαρή φωνή) ή Αγλαόφωνος, Μόλπη (μελωδική φωνή) και Θελξινόη (όμορφος νους) κατά τον Ησίοδο. Άλλα ονόματα που τους έδιναν είναι Θελξιόπη (γοητευτική όψη) και Πεισηνόη (πειθώ του νου). Το δε όνομά τους συνδέεται πιθανώς με τον Σείριο. Κατά τον Πλάτωνα^[1] οι Σειρήνες ήταν οκτώ.

Κατά το μύθο οι Σειρήνες ήταν θαλάσσιες νύμφες (Ναϊάδες) συνοδοί της Περσεφόνης. Όταν τη Περσεφόνη την απήγαγε ο Άδης η μητερα της Δήμητρα τους έδωσε σώμα πτηνών για να τη βοηθήσουν στην αναζήτηση. Όταν πλέον δε κατάφεραν να τη βρουν εγκαταστάθηκαν σε ένα νησί από όπου με το πανέμορφο τραγούδι τους προσείλκυαν τους ναύτες των πλοίων που πλησίαζαν στην περιοχή τους και προκαλούσαν στην συνέχεια την καταστροφή τους.

Αναφέρονται για πρώτη φορά στην Οδύσσεια^[2] ως κατοικούσες στη νήσο Ανθεμόεσσα του Τυρρηνικού πελάγους, στο στενό της Μεσσήνης μεταξύ Σικελίας και Καλαβρίας. Ο Οδυσσέας είχε ενημερωθεί από την Κίρκη για το γοητευτικό τραγούδι τους με το οποίο παγίδευαν τους ανυποψίαστους ταξιδιώτες, που πλησιάζοντας είτε ξεχνούσαν τον προορισμό τους, είτε κατασπαράζονταν απ΄ αυτές, κι έτσι διέταξε σε όλο το πλήρωμα του να βάλουν κερί στα αυτιά τους ώστε να μην ακούν το τραγούδι των Σειρήνων, ενώ ό ίδιος ζήτησε να τον δέσουν στο κατάρτι ώστε όταν ακούσει το τραγούδι τους να μη παρασυρθεί στη γοητεία τους.

Πριν τον Οδυσσέα μόνο οι Αργοναύτες είχαν καταφέρει να περάσουν από την περιοχή τους, όταν ο Χείρων είχε προειδοποιήσει τον Ιάσονα να πάρει μαζί του τον Ορφέα ο οποίος με το τραγούδι του ξεπέρασε σε ομορφιά τις σειρήνες και κατόρθωσαν τελικά να διαφύγουν χωρίς απώλειες.

Η νήσος των Σειρήνων ή Σειρηνουσσών δεν είναι επακριβώς ταυτοποιημένη ούτε και μυθολογικά. Οι διάφοροι μελετητές έχουν προτείνει πάμπολλες τοποθεσίες. Ωστόσο, κατά την επικρατούσα άποψη βρισκόταν στην παραλία της Καμπανίας πλησίον της Νεαπόλεως.( ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Loreena McKennitt, Penelope's song

Το τραγούδι της Πηνελόπης

Η Πηνελόπη, γνωστή ηρωίδα από την Οδύσσεια του Ομήρου, ήταν κόρη του βασιλιά των Αμυκλών Ικάριου και της Περίβοιας. Το όνομά της είναι ακόμη και σήμερα σύμβολο της πιστής και αφοσιωμένης συζύγου.

Παντρεύτηκε το μυθικό βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα και για το γάμο της υπάρχουν δυο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, ο Ικάριος είχε προκηρύξει αγώνα δρόμου, ο Οδυσσέας νίκησε τους αντίζηλούς του και πήρε την Πηνελόπη. Κατ' άλλους, ο Οδυσσέας παντρεύτηκε την Πηνελόπη χάρη στον Τυνδάρεω, που έπεισε τον αδερφό του να του τη δώσει. Προτύτερα ο Οδυσσέας είχε αποτύχει στη διεκδίκηση της Ελένης, κόρη του Τυνδάρεου, αλλά για τη βοήθεια που είχε προσφέρει στον Τυνδάρεω πήρε ως αντάλλαγμα την Πηνελόπη. Στον ένα χρόνο που έζησε με τον Οδυσσέα, πριν αυτός φύγει για την Τροία, απέκτησε τον Τηλέμαχο, ενώ λέγεται πως μετά την επιστροφή του Οδυσσέα έκανε και τον Πτολίπορθο. Η Πηνελόπη, εκτός από ομορφιά και πλούτη, είχε και όλες τις αρετές μιας ιδανικής συζύγου. Ήταν έξυπνη, συνετή, πιστή στον άντρα της και αφοσιωμένη στο γιο της, Τηλέμαχο, που ήταν βρέφος ακόμη, όταν έφυγε ο Οδυσσέας. Όταν ο Οδυσσέας έφυγε, της είπε να ξαναπαντρευτεί αν δε γύριζε. Παρόλα αυτά η Πηνελόπη τον περίμενε για 20 χρόνια, ακόμη και όταν όλοι τον θεωρούσαν νεκρό. Τα 20 χρόνια της απουσίας του Οδυσσέα, η Πηνελόπη, μόνη, όμορφη και βασίλισσα καθώς ήταν, προσέλκυσε πολλούς ευγενείς μνηστήρες που επιθυμούσαν να την παντρευτούν και να ανακηρυχθούν άρχοντες της Ιθάκης. Στην αρχή, η Πηνελόπη τους αγνοούσε, όταν όμως οι μνηστήρες άρχισαν να την πιέζουν, αναγκάστηκε να δηλώσει ότι θα διαλέξει έναν από αυτούς, όταν θα τελειώσει το σάβανο που έπλεκε για τον πεθερό της Λαέρτη. Η Πηνελόπη, που δεν επιθυμούσε βέβαια να ξαναπαντρευτεί, έπλεκε το σάβανο την ημέρα και το ξήλωνε την νύχτα. Αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, κατά τα οποία οι μνηστήρες έτρωγαν και λεηλατούσαν την περιουσία του Οδυσσέα, μέχρι που κάποια υπηρέτρια την πρόδωσε. Τότε πάλι αναγκάστηκε να ανακηρύξει αγώνα τοξοβολίας, για να παντρευτεί τον νικητή. Εκείνη όμως ήταν και η στιγμή που επέστρεψε ο Οδυσσέας, φόνευσε τους μνηστήρες και ξανακέρδισε τη συζυγική του ακεραιότητα. ( ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Cream, Tales of Brave Ulysses

Οι ιστορίες του γενναίου Οδυσσέα

Ο Οδυσσέας, μυθικός βασιλιάς της Ιθάκης,είναι ο βασικός ήρωας στο επικό ποίημα του Ομήρου, Οδύσσεια, και επίσης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο άλλο έπος του Ομήρου, την Ιλιάδα. Είναι ευρέως γνωστός για την πονηριά και εφευρετικότητά του, διάσημος και για τα δέκα χρόνια που του πήρε η επιστροφή στο σπίτι του, μετά τον Τρωικό Πόλεμο όπως αλληγορικά του απέδωσε ο Όμηρος. Ήταν γιος του Λαέρτη και της Αντίκλειας, σύζυγος της Πηνελόπης και πατέρας του Τηλεμάχου. ( ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Ρόδο του Ανέμου, Ναυσικά

Στην ελληνική μυθολογία η Ναυσικά είναι γνωστή από την Οδύσσεια του Ομήρου πριγκιποπούλα, κόρη του βασιλιά των Φαιάκων, του Αλκινόου, και της Αρήτης. Η Ναυσικά, που είχε πολλά αδέλφια, περιγράφεται από τον Όμηρο ως νεαρή και πολύ χαριτωμένη: ο Οδυσσέας λέει ότι έμοιαζε με θεά, ιδιαίτερα την Αρτέμιδα.

Αφού ο Οδυσσέας είχε εγκαταλείψει το νησί της Καλυψούς, ναυάγησε και τελικά εκβράσθηκε από τη θάλασσα στην ακτή κάποιου άγνωστου σε αυτόν νησιού, όπου και κοιμήθηκε μέσα σε ένα παραθαλάσσιο δασάκι. Το νησί αυτό ήταν το νησί των Φαιάκων, η σημερινή Κέρκυρα. Τότε η θεά Αθηνά έστειλε όνειρο στη Ναυσικά, σύμφωνα με το οποίο μία φίλη της την κάλεσε να πλύνουν ρούχα στο ποτάμι. Το πρωί πήγε η Ναυσικά μαζί με τις ακόλουθές της στο μέρος εκείνο, που ήταν κοντά στο δασάκι και άρχισαν το πλύσιμο, ενώ έπαιζαν και μπάλα (είναι τα πρώτα πρόσωπα στην παγκόσμια λογοτεχνία που παίζουν με μπάλα). Ξαφνικά ο Οδυσσέας παρουσιάσθηκε γυμνός όπως ήταν μπροστά τους. Οι άλλες γυναίκες, μόλις τον είδαν, έτρεξαν κι έφυγαν φοβισμένες. Μόνη η Ναυσικά παρέμεινε και έδωσε στον Οδυσσέα ρούχα και τροφή, και κατά το απόγευμα επέστρεψε μαζί του στην πόλη και τον οδήγησε στο ανάκτορο του πατέρα της. Σημαντικό μέρος της Οδύσσειας διαδραματίζεται εκεί, καθώς ο Οδυσσέας εξιστορεί τις περιπέτειές του στη βασιλική οικογένεια.

Το επεισόδιο αυτό από την Οδύσσεια είχε αποτελέσει το θέμα μιας χαμένης τραγωδίας του Σοφοκλή, που είχε τον τίτλο «Ναυσικάα» (αυτός είναι ο αρχικός, ασυναίρετος τύπος του ονόματος «Ναυσικά»). Ο Ελλάνικος και ο Αριστοτέλης προσθέτουν στον μύθο ότι η Ναυσικά παντρεύτηκε αργότερα τον Τηλέμαχο και γέννησε ένα γιο, τον Περσέπτολιν ή Πτολίπορθο. ( ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Νάμα, Οδυσσέας

Σε θυμάμαι Κάθε ώρα που περνάει Απ' το χθες στο σήμερα με φέρνει και με πάει Κι όλα γυρνάνε Γύρω από 'σένανε ξανά Όλα είναι εδώ κι εσύ δεν είσαι πουθενά Δε λυπάμαι Που είμαι μόνη τώρα πια Ούτε που με πλήγωσες με λόγια που πονάνε Μα φοβάμαι Να μη σε πάνε μακριά Του καινούριου σου έρωτα τα χάρτινα φτερά Κάνε λοιπόν τον κύκλο σου Οδυσσέα Κι όσο λείπεις θα 'μαι εδώ Θα υφαίνω ατέλειωτο πανί Ώσπου να βρεις το δρόμο σου μοιραία Στης Ιθάκης το νησί να ξαναβγείς

Μ. Πασχαλίδης, Πηνελόπη

Μου λες κουράστηκες δε θες να περιμένεις
είκοσι χρόνια το ίδιο φόρεμα να υφαίνεις
κι εγώ που γύρισα τον κόσμο δίχως χάρτη
άκου τι έμαθα δεμένος στο κατάρτι

Όλους τους ξέμπαρκους τους τρώει το σαράκι
κι όσοι ταξίδεψαν ζηλεύουν την Ιθάκη

Σε σένα πάντα θα γυρνώ κι αν δε σου φτάνει
καράβι γίνε να γινώ εγώ λιμάνι
να δούμε μάτια μου στο τέλος ποιος θα αντέξει
και ποιος καλύτερα το ρόλο του θα παίξει

Όλους τους ξέμπαρκους τους τρώει το σαράκι
κι όσοι ταξίδεψαν ζηλεύουν την Ιθάκη

Κι όσα δεν έγιναν μην τρέχεις να προλάβεις
αφού δεν μπόρεσες ποτέ να καταλάβεις
πως ήσουν πάντα απ’ την αρχή μέχρι το τέλος
εσύ η ασπίδα μου το τόξο και το βέλος

Κι όλους τους ξέμπαρκους θα τρώει το σαράκι
κι όσοι ταξίδεψαν ζηλεύουν την Ιθάκη

Μου λες κουράστηκες δε θες να περιμένεις
είκοσι χρόνια το ίδιο φόρεμα να υφαίνεις